|
سرپل ذهاب2012
| ||
|
لینک دوستان
|
کردها و تقسیم بندی زبانی
مقدمه کردها به صورت رسمی هیچگاه به عنوان یک ملت تعریف نشده و به عناوین مختلفی چون : قوم، ایل، اقلیت و گاهی به عنوان ترکهای کوهی، مهمان و ... معرفی و شاخته شده اند . هر چند اکنون زبان کردی در کشور عراق به صورت رسمی و یکی از دو زبان رسمی این کشورشناخته می شود اما در دیگر مناطق کرد نشین که جزوی از سه کشور دیگر ترکیه، ایران و سوریه است این زبان هیچ رسمیتی نداشته و حتی انکار هم می شود؛ در ترکیه به کلی تا سالهای پیش انکار می شد و صحبت و نوشتن با آن جرم شناخته می شد، در ایران با توجه به اینکه در قانون ساسی این کشور آموزش آن در کنار زبان رسمی بلامانع است اما عملا مترود است و در سوریه علاه براینکه هیچ رسمیتی ندارد، صاحبان این زبان به عنوان مهمان در این کشور معرفی می شوند . پیشینه و اصالت پیشینه و اصالت این زبان نیز گاه و بیگاه از سوی محققان، زبان شناسان، تاریخ نویسان و ... گاه مورد تردید و گاه مورد تائید بوده، بسیاری از محققان زبانشناس آن را بازمانده همان زبان مادی دانسته، برخی آن را مشابه اوستا می دانند و برخی دیگر به کلی ارتباط بین زبان کردی و زبان مادها را رد می کنند . اما واقعیت چیست ؟ آیا از مادها به عنوان یک ملت مقتدر که زمانی بر قسمتی از آسیا حکمرانی کرده اند قبیله ای هم بر جای نمانده ؟ جواب این سئوال در نوشته های پروفسور ولادیمیر مینورسکی خاورشناس روسی است که می گوید : زبان کردی به طور قطع از ریشه زبان مادی است . و می نویسد : اگر کردها از نوادگان مادها نباشند، پس بر سر ملتی چنین کهن و مقتدر چه آمده‌است و این همه قبیله و تیره مختلف کرد که به یک زبان واحد و جدای از زبان دیگر ایرانیان تکلم می‌کنند؛ از کجا آمده‌اند؟».[۱] همچنین پروفسور گرنوت وینفور زبانشناس آلمانی، نیز اعتقاد دارد که اکثریت کسانی که امروزه به زبان کردی سخن می گویند به احتمال زیاد سابقا از متکلمان به گویشهای زبان مادی بوده اند. در مقابل، گارنیک آساتریان نیز معتقد است که تنها بازمانده زبان مادی شاید تاتی در آذربایجان و زبانهای مرکزی کاشان باشد». [۳] و پروفسور مکنزی بر این باور است که زبان کردی با زبان مادی از یک ریشه نیستند بلکه زبان کردی دارای عناصر قوی زبانهای جنوب غربی ایرانی نیز می‌باشد و از این رو هرگونه وابستگی میان زبانهای کردی و مادی را رد می کند . حال اینکه شبیه‌ترین زبانها به زبان کردی، بلوچی، گیلکی، و تالشی هستند، این زبان ها نیز چون زبان کردی متعلق به زیرگروه شمال غربی زبانهای ایرانی هستند و هیچ شباهت نزدیکی با شاخه زبانهای جنوب غربی ندارد که بتوان کردی را شبیه به زبانهای شاخه جنوب غربی به حساب آورد . ضمن اینکه دیگر زبانهای نزدیک به زبان کردی که زیرگروه جنوب غربی زبانهای ایرانی به شمار می آیند خود زبان فارسی را نیز شامل می شود. مقاومت زبان کردی علاوه بر این مطالب آگاهان به مسائل زبان و فرهنگ و جامعه شناسی به خوبی می دانند که زبان کردی با توجه به عدم رسمیت، در معرض تهاجم بودن، انکار و وجوه دیگر سیاسی، هجوم و تسلط بسیاری از حکومت های خونریز و دیگر عوامل توانسته خود را تا این مقطع زمانی حفظ کرده و کمترین تاثیر را از دیگر زبانها و حتی زبانهای رایج رسمی در جغرافیای خویش گرفته و کمترین آسیب را ببیند . برای مثال وضعیت زبان کردی و فارسی را در مقابل زبان عربی می توان مورد توجه قرار داد . با توجه به اینکه کردها از نظر جغرافیایی هم مرز با مناطق و مردمانی هستند که به زبان عربی سخن می گویند و فارسها در جغرافیایی بسیار دورتر از اعراب هستند اما تاثیری که زبان عربی بر فارسی داشته بسیار مشهود و کلمات عربی غالب ترین کلمات در زبان فارسی به شمار می آیند به طوری که اگر کلمات عربی ای را در که در یک متن فارسی موجود است حذف کرد آن متن به طور قطع هیچ معنایی به خواننده اش القا نخواهد کرد . اما در کردی حضور کلمات عربی در حد نامها و اصطلاحات دینی بیشتر رایجند و خوشبختانه می توان گفت که این مشکل هم با توجه به تلاش موثر اهل فرهنگ و ادبیات کرد به صورتی تقریبا کلی حل و جایگزین هایی برای این کلمات پیشنهاد و پیدا شده، اکنون متون کردی را می توان نزدیک به صددرصد کردی مشاهده نمود . وضعیت کنونی زبان کردی جدای از همه ی رد و تائیدهای محققان، اگر از این قضیه بگذریم، به بحث دیگری می رسیم که وضعیت کنونی این زبان در جغرافیای خویش است . زبان کردی اکنون جدای از اینکه در بخش کوچکی از جغرافیای خویش به صورت رسمی شناخته می شود، اما در بیشتر جغرافیایش با مشکل انکار و امحاء روبروست بوده، که البته باید خاطر نشان ساخت که این محدودیت ها هیچگاه نتوانسته سدی باشد در مقابل سلامت و پیشرفت این زبان . و این نتیجه مبارزه چندین ساله سیاسیون و اهل فرهنگ خود این ملت بوده و هیچ حمایتی را نزدیک به خود احساس نکرده و تنها خود توانسته اند این وضعیت را برای خود خلق نمایند . تقسیم بندی زبان کردی از گذشته تا به حال برای زبان کردی تقسیم بندی هایی در نظر گرفته و نوشته شده است که قدیمی ترین آن را می توان تقسیم بندی « شرف خان بتلیسی » در کتاب « شرفنامه » دانست . که نویسنده در آن زبان کردی را به چهار شاخه اصلی : کرمانجی، کلهری، هورامی (گورانی ) و لوری تقسیم می کند . البته پس از او دیگران نیز تقسیم بندی هایی برای زبان کردی در نظر گرفته اند که اکثرا بر اساس مناطق جغرافیایی تقسیم کرده و توجه زیادی به ساختار زبان، ساختار و سازمان ایلی و همچنین پیوستگی جغرافیایی این لهجه ها در میان کردها نداشته اند . برای نمونه چند گونه از این تقسیم بندی ها را ارائه می کنیم :
الف : کرمانجی شمال از شاخه های زیر بوجود آمده است . بادینانی – بوتانی – آشتیانی – حکاری و بایزیدی ب : کرمانجی جنوب از شاخه های زیر بوجود آمده است . مکری – مهابادی – سورانی – اربیلی – سلیمانیه – کرکوکی - اردلانی
استاد خال زبان کردی را به چهار دسته تقسیم می کند:
و تقسیم بندی های دیگر که عمدتا به این صورت است بر اساس جغرافیا نوشته شده :
اما پرفسور محمد امین زکی بیگ می گوید : لهجه های زبان کردی چند دسته اند و بزرگترین آنها لهجه کرمانجی است، با استناد به کتاب شرفنامه ملت کرد و زبانشان را چهار دسته می داند : کرمانج – کلهر – گوران – لر . همانطور که اشاره شد اکثر این تقسیم بندی با توجه به مناطق جغرافیایی است و بر اساس دستور زبان و حوزه نفوذ زبانی نوشته نشده . برای اینکه بتوانیم به یک تقسیم بندی منطقی در مورد زبان کردی و گویشهای آن دست یابیم لازم است چند فاکتور زبانی از جمله دستور زبان، حوزه نفوذ زبان و همچنین سازمان ایلی را مد نظر قرار دهیم . چرا که کردها در حال حاضر نیز دارای سازمانهای ایلی خود هستند و به صورت سنتی آن را هرچند کم رنگ اما حفظ نموده اند . بر این اساس می توان تقسیم بندی « شرف خان بتلیسی » را هرچند قدیمی است اما دقیق ترین تقسیم بندی دانست، چرا که توانسته در این تقسیم بندی فاکتورهای علمی را بگنجاند . ایرادات تقسیم بندی های پیشین اما دیگر تقسیم بندی ها عموما ایرادات اساسی بر آنها وارد است مثلا تقسیم بندی که استاد خال ارائه می دهد، و در آن کرمانجی راست را شامل : سورانی – بابانی –مکریانی – اردلانی – کلهری – گورانی می داند . در حالی که گورانی و کلهری را به هیچ وجه نمی توان در این دسته قرار داد زیرا گورانی قدیم یا همان هورامی از نظر وژاگانی و کلهری از نظر دستور زبان با دیگر لهجه ها در این دسته متفاوت و هر کدام خود یک گویش محسوب می شوند . و زازا را یک لهجه مجزا معرفی نموده که بر اساس دستور زبان و دایره واژگان، زازایی و هورامی یک دسته به حساب می آیند واصطلاحا گویش زازا-گوران را می سازند. همچنین لکی و فیلی را با بختیاری یکجا آورده که برای این نیز باید گفت لکی خود براساس معیارهای علمی زبان که برای دیگر گویش ها در نظر گرفته می شود یک گویش مستقل و فیلی نیز زیر لهجه ای از گویش کلهری می باشد . توفیق وهبی نیز در تقسیم بندی که ارائه می دهد در بند دوم لری را شامل : بختیاری – لکی – فیلی – کلهری و ممسنی می داند که این تقسیم بندی نیز دارای ایراد است، همانگونه که اشاره شد لکی و کلهری هر کدام یک گویش مستقل و فیلی یک لهجه از کلهریست . معیارها در تقسیم بندی زبانی در تقسیم بندی گویش های کردی باید توجه داشت همانگونه که اشاره شد، کردها هم اکنون نیز ساختار و سازمان ایلی خود را حفظ نموده و در گفتار نیز از نظر دستور زبانی باهم تفاوتی هایی دارند و البته همین امر باعث بوجود آمدن این تقسیمات و به ظاهر جدایی ها شده . و نباید فراموش کرد که کردها اختلاف واژگانی فراوانی باهم ندارند یعنی بطور قاطع می توان گفت این اختلاف در واژه به کمتر از ۵% می رسد و تفاوتی را که دیگران در خارج از این حوزه می بینند ناشی از اختلاف فونوتیک در ادای واژه هاست ولاغیر . باید اشاره داشت کرمانجها با وجود اینکه در کل یک جمعیت و یک گویش به حساب می آیند اما در داخل این جمعیت دارای دسته های ایلی، لهجه ها و زیر لهجه های متعددی از جمله : جزیری، باتمانی، بوتانی، بهدینانی، شمزینانی، بایزیدی، و ... هستند که با وجود تفاوت های آشکار و نهان که در بعضی موارد بسیار آنها را از هم دور می سازد اما در نهایت یکی محسوب می شوند و به راحتی قادر به ارتباط برقرار کردن با یکدیگرند . همچنین این اتفاق در مورد کلهرها، هورامها و لورها نیز صادق است . اما شدت و ضعف آنها بسیار متفاوت می باشد . مثلا در کلهری لهجه ها و زیر لهجه هایی وجود دارد که تفاوت در آنها تنها بر سر طرز تلفظ واژگانی است؛ برای مثال : در منطقه کلیایی به اول افعال اَ ((ئه)) اضافه می شود مانند "خوه م" = "ئه خوه م" و به همین ترتیب؛ همچنین در لهجه فیلی یا ایلامی از گویش کلهری ، ((د)) به اول افعال اضافه می شود مانند : "بوو" = "دوو" که هر دو یک معنی را می دهند . اما در هورامی این اختلاف کمی پر رنگ تر می شود به گونه ای که اختلاف ها از سطح طرز تلفظ یا پسوند و پیشوند افعال به سطح اختلاف در واژه می رود . که گاهی باعث سختی برقراری ارتباط بین این دو لهجه در یک گویش می شود . اما همه آنها خود را هورام، زبان خود را کردی و گویششان را هورامی می دانند . منطقی ترین تقسیم بندی با این توضیحات می توان گفت : منطقی ترین تقسیم بندی آن است که همه جوانب یک دسته را مورد توجه قرار داد از جمله سازمان ایلی، اشتراک گویش و همچنین جغرافیای پیوسته . صحیح ترین تقسیم بندی بر این اساس اگر بخوهیم گویش های کردی را بطور صحیح و براساس معیارهایی که در بالا به آنها اشاره شد تقسیم کنیم به شش دسته بر می خوریم که عبارتند از :
گویش کرمانجی : شامل لهجه هایی چون : جزیری، بهدینانی (بادینانی )، شمزینانی، بوتانی و ... که جغرافیای آنها تمامی مناطق کرد نشین کشور ترکیه ( شمال کردستان )، بخشی از مناطق شمالی حریم کردستان ( جنوب کردستان )، قسمت های شمالی کردستان ایران ( شرق کردستان )، مناطق کردنشین ارمنستان، کردستان سوریه ( غرب کردستان )، کردهای خراسان و بسیاری دیگر از مناطق و کشورهای شوروی سابق که کردها در ان حضور دارند را شامل می شود . گویش کلهری: شامل لهجه های : گروسی، کلیایی، فیلی، زنگنه، گورانی، قصری و ... است که جغرافیایش در کردستان ایران ( شرق کردستان ) شامل استانهای کرمانشاه، کردستان، ایلام و بخشی از همدان و در حریم کردستان ( جنوب کردستان ) در شهرهای چون : خانقین، مندلی، زرباطیه، بدره، جسان، جلولا و دیگر مناطق پیوسته به آن می باشد. گویش زازا-گوران( هورامی ): شامل دو بخش زازاکی و هورامی است که از نظر جغرافیایی بسیار از هم دورند اما از نقطه نظر زبانی بسیار به هم نزدیکند و این نزدیکی شامل دستور زبان، دایره واژگان، طرز تلفظ واژگان و غیره اگرچه از نظر سازمان ایلی و جغرافیا هیچ پیوستگی باهم ندارند . منطقه جغرافیایی هورامی شامل مناطقی در استانهای کرمانشاه و کردستان در کردستان ایران و قسمتهایی از استان سلیمانیه در کردستان عراق می باشد . منطقه جغرافیایی زازاکی نیز در درسیم و بخشهایی از الازیغ، ارزنجان و دیاربکر می باشد . گویش لوری: شامل لهجه هایی چون : خورماوه ای، چگنی، بختیاری، ممسنی و ... که جغرافیای آن در کردستان ایران ( شرق کردستان ) استانهای لرستان، کلهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، بخشهایی از استانهای اصفهان، فارس، خوزستان، مرکزی، همدان و ایلام را شامل می شود . گویش سورانی: شامل لهجه های : مکری، بابانی، سورانی، اردلانی و جافی است . و جغرافیای آن در حوزه حضور ایلات گویشور آن یعنی در کردستان عراق ( جنوب کردستان ) در استانهای اربیل، سلیمانیه، کرکوک، و شهرهای اطراف آنها و در کردستان ایران (شرق کردستان ) در استانهای آذربایجان غربی و کردستان به مرکزیت سنندج می باشد . گویش لکی: شامل لهجه های چون : عثمانوند، جلالوند، چغلوندی، کاکاوندی و ... جغرافیای آن در کردستان ایران (شرق کردستان)، هرسین در استان کرمانشاه و مناطق و روستاهای اطراف آن، نورآباد، الشتر، کوهدشت و دلفان در استان لرستان، برخی مناطق استان ایلام را شامل می شود . باید اشاره داشت در برخی مناطق چون کوهدشت جمعیتهای لک و لور با هم در این جغرافیا زندگی می کنند . منابع 1. کردها نوادگان مادها ولادیمیر مینورسکی،{ جلال جلالی زاده، جاماسب کردستانی (مترجمان)}، نشر ژیار ، 1382 2. کردها نوادگان مادها ولادیمیر مینورسکی،{ جلال جلالی زاده، جاماسب کردستانی (مترجمان)}، نشر ژیار ، 1382 3. http://en.wikipedia.org/wiki/Kurdish_language نظرات شما عزیزان: موضوعات مرتبط: برچسب‌ها: |
درباره وبلاگ  به وبلاگ من خوش آمدید. بی صبرانه منتظر نظرات و پیام هاتون هستم. |
| [ قالب وبلاگ : ایران اسکین ] [ Weblog Themes By : iran skin] | ||
تبادل
لینک هوشمند
